معرفی زیتون و خواص درمانی آن

درخت زیتون گونه‌های مختلفی دارد وحشی و پرورشی که گاهی عمر آنها به 1000 سال نیز رسیده است. چندین گونه از آنها در ایران روئیده و کاشته می‌شوند و برگ و میوه‌ی تمامی آنها دارای خواص دارویی می‌باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه پرورشی درخت زیتون که برگ و میوه‌اش خواص دارویی دارد اشاره شده است.

نام علمی درخت:

Olea europaea L.، نام فرانسه Olivier و نام انگلیسی آن Olive tree می‌باشد و به عربی شجرةالزیتون نامیده‌اند.

تیره گیاه:

زیتون Oleaceae

نوع گیاه:

درخت

مشخصات ظاهری:

درختی است در انواع مسن تنومند و به ارتفاع حدود 4 متر گاهی موارد بیشتر، تنه آن در انواع مسن ناصاف، بهم پیچیده و دارای شکاف‌های عمیق و نامنظم است ولی در پایه‌های جوان پوشیده از پوست صاف، خاکستری رنگ و مایل به سبز می‌باشد. برگ‌های آن همیشه سبز و ناخزان، متقابل، چرمی، بیضی شکل، دراز و نوک‌تیز، سطح فوقانی پهنک برگ سبز روشن ولی سطح تحتانی پهنک برگ رنگ روشن‌تری دارد. گل‌های آن سفید، کوچک و مجتمع به صورت خوشه‌ای می‌باشند. میوه‌اش (زیتون) شفت، گوشتدار، بیضی شکل، رنگ آن پس از رسیدن سبز تیره و دارای هسته‌ای سخت می‌باشد.  

طبیعت میوه (زیتون):

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت میوه کاملاً رسیده گرم، طبیعت میوه‌ی نارس آن سرد و خیلی خشک و طبیعت روغن زیتون گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدل و معتدله سرد کشورها خصوصاً کشورهای اروپایی و در ایران بیشتر در بعضی از شهرستان‌های شمالی کشور بخصوص در رودبار، منجیل، بهشهر، رامیان، چالوس و در جنوب در شهرستان‌های فسا، میمند، کازرون و بم کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در زیتون و برگ درخت:

در میوه زیتون ترکیباتی چون گلوکوزید اولئوروپئین، ویتامین‌های E, A، چربی‌ها، روغن، کولین، لاکتون غیر اشباع، الن نولید، اسید اولئوروپئیک و ساپونین و در برگ آن مواد قندی، موم، تانن، مواد تلخ، گالیک اسید، مانیت، کلروفیل، الکل‌های قندی، سدیم، آهن و مواد معدنی دیگر تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

میوه (زیتون)، روغن زیتون و برگ درخت

نحوه مصرف:

زیتون رسیده را به روش‌های مختلفی به صورت خام یا پرورده استفاده می‌کنند و در صنایع غذایی، روغن‌کشی و صنایع مختلف دیگری نیز کاربرد دارد. در طب سنتی له شده برگ درخت به صورت ضماد و برگ خشک شده به صورت دم کرده یا جوشانده کاربرد دارد.

خواص درمانی زیتون و روغن آن:

نرم کننده و صفرابر، برطرف کننده یبوست‌های مزمن و دفع کننده سنگ‌های صفراوی، رفع کننده تحریکات ناشی از جذب سموم مختلف و ضد کرم، مسکن سرفه‌های خشک همراه با حالات تحریک‌آمیز و بازکننده انسداد روده‌ها، آرام کننده تحریکات پوستی در موارد آفتاب‌زدگی و برطرف کننده خارش بعد از گزش حشرات، پیشگیری کننده از بروز سرطان‌ها (خصوصاً سرطان روده بزرگ و پروستات) و کاهنده قند، کاهنده کلسترول و اشتهاآور، تقویت کننده حافظه و مقوی معده، محرک قوای جنسی و ضد قولنج کبدی و کلیوی، برطرف کننده ترشحات رحمی و جلوگیری کننده از کرم‌خوردگی دندان‌ها، جلوگیری کننده از پیری زودرس و مقاوم کننده بدن در برابر حملات قلبی، افزاینده طول عمر و از آن به عنوان اکسیر جوانی نام می‌برند. در ضمن برای تصلب شرائین، زردی، فشار خون بالا، روماتیسم‌های مفصلی، نقرس، زکام، سفیدک ناخن، سرگیجه، درد شقیقه و تب نیز مفید است. در استعمال خارجی روغن زیتون برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی مفید می‌باشد.

خواص درمانی برگ زیتون:

ضدعفونی کننده، قابض، اشتهاآور، مدر، بهبود دهنده گردش خون، تقویت کننده معده و ضد چاقی می‌باشد. در ضمن برای دیابت، تب، التهاب مثانه، فشار خون، برص ناخن، نقرس و روماتیسم نیز مفید است. جویدن برگ زیتون برطرف کننده جوش‌های دهان می‌باشد.

توصیه:

مصرف روزانه 4 الی 5 قاشق سوپخوری روغن زیتون برای بیمارانی که جراحی قلب انجام داده‌اند بسیار مفید است و پس از گذشت حدود 6 ماه وضع خون بیمار چنان اصلاح می‌شود که احتمال وقوع حمله‌های قلبی بعدی را کاهش می‌دهد. برای استفاده حداکثر از خواص درمانی روغن زیتون برای قلب باید بهترین نوع آن مصرف شود. بین انواع روش‌های روغن‌گیری، نوعی که مؤثرترین روغن را تهیه می‌کند و بیشترین مواد شیمیایی را برای مقابله با بیماری‌های قلبی دارد روشی است که با به کاربردن آن روغن زیتون به طور طبیعی و بکر از طریق خرد کردن و با فشار سرد از زیتون‌های رسیده و تازه و سالم تهیه می‌شود.
برای اینکه خاصیت کلسترول‌زدایی روغن زیتون را افزایش دهیم باید از مصرف چربی‌های اشباع شده نظیر کره و روغن حیوانی و تخم مرغ و سایر انواع چربی‌های اشباع شده، چه مستقیم و چه از طریق خوردن گوشت و لبنیات چرب و سایر مواد خوراکی محتوی آنها خودداری شود و به جای آنها مصرف روغن زیتون طبیعی را بالا ببریم. این کار موجب می‌شود که فعالیت گیرنده‌های LDL افزایش یافته و هرچه بیشتر این جزء مضر کلسترول خون از آن خارج شود. خوردن مقدار زیادی چربی‌های اشباع شده همراه با روغن زیتون آثار مفید روغن زیتون را تحت‌الشعاع قرار داده و کاهش می‌دهد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.